به گفته مسئولان و کارشناسان محیط زیست، ایران در نوار خشک و در عرض 36 درجه زمین واقع شده از این‌رو با پدیده خشکسالی روبه‌روست. در چنین وضعیتی برنامه‌ریزی برای صرفه‌جویی در مصرف آب موضوع مهمی است که توجه جدی مسئولان را می‌طلبد.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده از سوی ناسا درباره خشکسالی 30 ساله‌ای که دنیا با آن مواجه شده دو بار از کشور ایران به عنوان قرار گرفتن در شرایط به مراتب بدتر در این خشکسالی نام برده شده است که این اتفاق به دلیل موقعیت جغرافیایی آن است. حمید چیت‌چیان، وزیر نیرو هم در این‌باره می‌گوید: پیش‌بینی شده تا شهریور سال 94 میزان بارندگی در مقایسه با ال‌های گذشته حدود 20 درصد کاهش یابد. طی ۵ سال اخیر میزان آبی که در رودخانه‌ها جریان داشته نصف شده است، همچنین در ۴۰ سال گذشته ۱۱۰ میلیارد مترمکعب بیشتر آب برداشت کرده‌ایم این درحالی است که اگر بیشتر از آن آبی که وارد سفره‌های زیرزمینی می‌شود، آب برداشت کنیم دریاچه‌ها و تالاب‌ها خشک خواهند شد. به گفته وی، میزان بهره کشور از باران و برف به اندازه یک سوم متوسط دنیاست. میزان سرانه آب تا چند سال گذشته 130 میلیارد مترمکعب بود و در ابتدای قرن هجری هر ایرانی 13 هزار مترمکعب از آب تجدید پذیر سهم داشت اما در حال حاضر میزان برخورداری هر ایرانی از آب به کم‌تر از یک هزار و 500 مترمکعب رسیده است.از سوی دیگر معصومه ابتکار، رییس سازمان محیط زیست کشور هم به بحث گرم شدن زمین و پدیده تغییر اقلیم اشاره می‌کند. موضوعی که از سوی کشورهای جهان پذیرفته و قطعی شده است و هم‌اکنون در حال برنامه‌ریزی برای این موضوع هستند.به گفته وی، در سال میلادی جاری توافقی جهانی برای جلوگیری از روند گرم شدن زمین خواهیم داشت که این توافق رویکردهای خوبی را برای جلوگیری از ایجاد گازهای گلخانه‌ای، انطباق شرایط جدید در جهت اقتصاد کم کربن و مدیریت صحیح منابع آب دنبال می‌کند.در این میان آنچه که مسلم است و هر ایرانی در این روزها آن را به خوبی احساس می‌کند این است که وقتی باران و برف نمی‌بارد و در وسط زمستان گرمای برخی از روزهای تابستان را تجربه می‌کند دیگر نیازی به آمار و ارقام نیست چراکه خود می‌داند با تغییر آب و هوایی روبه‌رو شده‌ایم و باید در مصرف آب صرفه‌جویی کرد. اما مسئولان کشور چه اقداماتی برای فرهنگسازی انجام داده‌اند؟ وزیر نیرو در تشریح اقدامات مدنظر برای حل مشکل کم آبی می‌گوید: نخستین اقدام این وزارت‌خانه مدیریت مصرف است. بخش صنایع، آبی را که مصرف می‌کنند باید با تصفیه‌کردن و بازگرداندن به چرخه مصرف مجدد از آن استفاده کنند. در کشاورزی نیز با اصلاح الگوی مصرف و شیوه‌های آبیاری باید میزان مصرف آب را کاهش دهیم. در بخش مصرف خانگی هم خانواده‌ها قادر هستند که 30 درصد از مصارف خود را کاهش دهند همچنین برنامه‌ریزی کرده‌ایم که با توزیع تجهیزات کاهش‌دهنده مصرف به ویژه در شهرهای پرتنش به لحاظ منابع آب، مصرف خانواده‌ها را اصلاح کنیم.
اصلاح رویه‌های مصرف آب
اما ابتکار از منظر دیگری به این قضیه نگریسته است. به اعتقاد وی، در رابطه با مصرف آب رویه‌های نادرستی را دنبال کرده‌ایم که باید اصلاح شود تا به توسعه کشاورزی و رشد صنعت کشور آسیب وارد نشود. با ایجاد تغییر در رفتار و اتخاذ رویکرد نوین می‌توان شرایط دشوار فعلی را به گونه‌ای پشت سرگذاشت که به رشد کشور، توسعه کشاورزی و رشد صنعت آسیب کمتری وارد شود و دچار لطمه‌های جدی و گسترده نشویم. رییس سازمان محیط زیست کشور معتقد است: از رودخانه‌ها و تالاب‌ها باید به درستی حفاظت کنیم تا آب در اختیار ما قرار بگیرد. توجه به این نکات در بحث مصرف آب بسیار اهمیت دارد همچنین سازمان محیط زیست آمادگی کامل دارد تا در کنار وزارت آموزش و پرورش برای تدوین مفاهیم و محتوای آموزشی در موضوعات خاص مربوط به آب و محیط زیست همکاری کند.
تغییر رفتار از کودکی
از آنجایی که مباحث مرتبط با فرهنگسازی اذهان را متوجه دوران کودکی می‌کند از این‌رو برای کسب نتیجه در زمینه مصرف بهینه آب هم باید این مشکل را به مدرسه‌ها برد و آن را به دانش‌آموزان آموزش داد. موضوعی که وزیر نیرو هم به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: آن چیزی که انسان در دوران کودکی می‌آموزد در ذهن وی نقش می‌بندد و رفتار او را تا پایان عمر شکل می‌دهد. باید از دوران کودکی به فرزندانمان بیاموزیم آب را درست مصرف کنند تا این موضوع به یک رفتار دائمی در نسل‌های آینده تبدیل شود. به گفته وی، در حال حاضر به دلیل کمبود آب نیازمند این هستیم تا مردم به صورت دقیق بدانند قطره قطره آب را چگونه مصرف کنند. برای فرهنگسازی مصرف بهینه آب باید کار را از مدارس شروع کرد. وقتی دانش‌آموزان در مدارس مصرف بهینه آب را فرا گیرند می‌توانند آن را در جامعه فرهنگسازی کنند.
یک کارکرد آموزش و پرورش فرهنگسازی است
از سوی دیگر علی‌اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش نیز می‌گوید: در ادبیات تعلیم و تربیت آموزش و پرورش کارکردهای متعددی دارد که یکی از این کارکردها فرهنگسازی است. در آموزش و پرورش همزمان با انتقال فرهنگ نقش فرهنگسازی را نیز بر عهده داریم و به موازات فرهنگسازی، رفتارسازی را نیز انجام می‌دهیم. برای اینکه یک رفتار در دانش‌آموز شکل بگیرد باید در چند زمینه گام‌هایی برداشته شود که گام نخست تغییر در دانش است تا دانش به نگرش و نگرش به باور تبدیل شود که پس از آن شاهد تغییر رفتار فردی و تغییر رفتار گروهی خواهیم بود. به گفته وی، آموزش و پرورش به عنوان بزرگ‌ترین فصل مشترک حاکمیت و ملت می‌تواند بحث رفتارسازی و تغییر فرهنگ را دنبال کند.وی پیشنهادی مبنی بر تشکیل کمیته‌ای دائمی با عضویت سازمان محیط زیست، وزارت نیرو و وزارت آموزش و پرورش در دبیرخانه پرسش مهر می‌دهد و می‌افزاید: پرسش مهر پانزدهم که در آغاز سال تحصیلی جدید توسط رییس‌جمهور مطرح شد به موضوع مصرف بهینه آب اشاره داشت بر همین اساس آموزش و پرورش تلاش کرد تا این موضوع را به داخل مدارس و از آن‌جا به داخل خانواده‌ها ببرد. به اعتقاد وزیر آموزش و پرورش، هیچ شبکه ارتباطی، مؤثرتر از شبکه ارتباطی آموزش و پرورش نیست. وزارت نیرو می‌تواند محتوای لازم را در اختیار آموزش و پرورش قرار دهد تا از طریق شبکه وسیع این وزارت‌خانه این پیام‌ها به خانواده‌ها و جامعه منتقل شود.با تمامی اظهارنظرهای مسئولان در خصوص مشکل کم‌آبی و قرار گرفتن در آغاز دوره خشکسالی 10 ساله از آنجایی که فرهنگسازی اقدامی نیست که در مدت زمان کوتاه پاسخ مطلوب را بدهد سوال اینجاست که چرا مسئولان حالا که در دوره خشکسالی قرار گرفته‌ایم کاسه چه کنم به دست گرفته‌اند؟ آیا بهتر نبود بر اساس گزارش‌های اعلام شده مبنی بر وقوع پدیده خشکسالی از سال‌ها قبل برای این موضوع برنامه‌ریزی می‌شد نه حالا که 70 درصد از ذخایر آبی مصرف شده است. اما از آنجایی که جلوی ضرر را هر وقت بگیری منفعت است فقط می‌توان امیدوار بود که برنامه‌های تبلیغی و فرهنگی منجر شود تا مردم صرفه‌جویی در مصرف آب را واقعا جدی بگیرند.
